Ukočenost palca na nozi (hallux rigidus) je stanje koje nastaje kao posledica degenerativnih promena, odnosno propadanja hrskavice u zglobu između gornjeg članka palca stopala i prve kosti donožja. Stanje se karakteriše gubitkom pokreta u navedenom zglobu, palac postaje ukočen, odnosno rigidan, te otuda i naziv oboljenja.
Uzroci Zbog čega se javlja ukočeni palac?
Uzrok pojave ukočenog palca na nozi do danas nije adekvatno objašnjen, ali se zna da trauma ili ponavljana mikrotrauma dovode do propadanja hrskavice u ovom zglobu, odnosno predisponiraju nastanak artritičnih promena. Određene anatomske varijacije, odnosno deformiteti stopala, menjaju biomehanička svojstva ovog zgoba i pospešuju razvoj artritisa.
Klinička slika
Kod pacijenata sa ovom bolešću dominira bol i otok u navedenom zglobu palca stopala, uz ograničene pokrete u ovom zglobu.
Bolovi su najizraženiji pri pritisku palca stopala na podlogu ili pri forsiranom podizanju palca od podloge.
Nošenje obuće postaje neprijatno, javlja se nelagodnost, naročito sa gornje strane palca gde obuća vrši pritisak na koštane osteofite oko artritisom zahvaćenog zgloba.
Kako bolest napreduje, tegobe bivaju sve izraženije, a bol se može preneti i na druge prste stopala.
Pri pregledu se uočava ograničenje pokreta u zglobu, Grind test je pozitivan (bol pri rotaciji palca i pritisku palca ka prvoj kosti donožja), hod izmenjen, oslabljena je snaga palca da se otisne o podlogu.
Dijagnoza
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničke slike i standardne radiografije stopala u tri pravca.
Na radiografiji se uočavaju suženje zglobnog prostora, pojava koštanih izraštaja oko zgloba - osteofita, kao i subhondralna skleroza i ciste.
Bolest se klasifikuje u pet stadijuma u zavisnosti od simptoma i radiografskog nalaza:
- 0. stadijum – osećaj napetosti u zglobu, radiografski nalaz je normalan.
- 1. stadijum – blagi bolovi samo pri ekstremnom opterećenju, radiografski se uočava pojava osteofita sa gornje strane zgloba.
- 2. stadijum – umereni bolovi, uz sve konstantniji gubitak pokreta u zglobu, radiografski se uočavaju osteofiti oko zgloba i dolazi do suženja zgloba ˂50%.
- 3. stadijum – izražena napetost u zglobu, ograničenje pokreta, bol u krajnjim amplitudama, nema bola pri pasivnom pokretanju palca u granicama pokretljivosti, radiografski suženje zglobnog prostora ˃50%, osteofiti jako izraženi.
- 4. stadijum – minimalni pokreti u zglobu, bol je konstantno izražen, čak i pri minimalnom pokretu, radiografski nalaz je isti kao kod prethodnog stadijuma.
Lečenje
Nehirurško lečenje
Na početku bolesti, u 1. i 2. stadijumu, preporučuju se analgetska terapija, izbegavanje aktivnosti u kojima se palac dovodi u ekstremnu dorzifleksiju (podiže se na gore), nošenje obuće sa tvrdim đonom, koji se ne savija puno da bi se smanjili pokreti u zglobu palca, eventualno nošenje ortoza.
Kako bolest napreduje i bolovi su izraženiji, primenjuje se davanje blokada, odnosno injekcija kortikosteroida u zglob, pod kontrolom ultrazvuka. Ovaj tretman se može ponoviti više puta i pacijenti uglavnom osećaju znatno olakšanje i ponovo su u stanju da obavljaju svakodnevne aktivnosti. Efekat blokada svakako je u korelaciji sa težinom samog oboljenja.
Hirurško lečenje
Ukoliko bolovi postaju konstantni, hod otežan, a pokreti u zglobu minimalni, radi se o stadijumu 3 ili 4. Ukoliko blokada u zglob ne daje dugotrajniji efekat, indikovano je hirurško lečenje.
U blažim stadijumima može se pokušati sa uklanjanjem osteofita sa gornje strane zgloba u cilju povećanja obima pokreta, iako je danas zlatno pravilo u lečenju ove bolesti ukočenje palca na nivou ovog zgloba. Postoje i operativne tehnike koja imaju za cilj reorijentaciju zglobnih površina, mada sve one na kraju završe ukočenjem. U novije vreme opisana je i ugradnja endoproteza za ovaj zglob.
Ranije su se zglobne površine uklanjale ravnim isecanjem gornjeg članka palca i prve kosti donožja, uz fiksaciju šrafovima, ali u ovim slučajevima dolazi do skraćenja palca 0,5-1cm što pacijentima predstavlja problem pri kupovini obuće.
Danas se hrskavica zgloba uklanja sa jedne strane konkavnim, a sa druge strane konveksnim rimerima. Na taj način ne dolazi do skraćenja palca, zglobne površine naležu jedna na drugu u većoj površini, te je samim tim i potencijal zarastanja veći, a zglob se fiksira pločom i šrafovima.
Rehabilitacija Oporavak nakon operacije ukočenog palca
Nakon hirurškog zahvata pacijent može da hoda u specijalnoj papuči koja omogućava oslonac samo na srednji i zadnji deo stopala, izbegavajući na taj način opterećenje na operisani zglob u prednjem delu stopala. Očekivano vreme da kost zaraste je 6 nedelja, kada pacijent polako može da hoda u običnoj cipeli.
